DECIPHERING FINLAND’S PIVOT NEOCLASSICAL REALISM AND THE DECISION TO JOIN NATO IN 2022<b></b>

Isi Artikel Utama

Arthamevya Zherlindya Putri Darmawan
Fahlesa Munabari
Pradono Budi Saputro

Abstrak

Penelitian ini mengkaji keputusan Finlandia untuk bergabung dengan NATO pada tahun 2022 melalui perspektif Realisme Neoklasik, menganalisis interaksi antara ancaman sistemik dan faktor-faktor politik domestik. Dengan menggunakan metode kualitatif, termasuk tinjauan pustaka dan wawancara para ahli, penelitian ini menyelidiki bagaimana pergeseran dinamika kekuatan regional, yang dipicu oleh ekspansi NATO ke arah timur dan tindakan militer Rusia, menciptakan tekanan sistemik. Bersamaan dengan itu, framing media domestik, opini publik, dan perdebatan elite memediasi pengaruh eksternal ini, yang membentuk respons kebijakan luar negeri Finlandia. Temuan penelitian mengungkapkan bahwa konvergensi ancaman keamanan sistemik dan dinamika politik domestik mendorong poros strategis, yang menggambarkan signifikansi aktor domestik dan persepsi dalam kebijakan luar negeri negara kecil dalam kondisi ancaman sistemik. Penelitian ini memajukan pemahaman tentang pembentukan aliansi dengan mengintegrasikan analisis level sistemik dan domestik, yang memberikan wawasan berharga tentang keamanan regional dan peran NATO yang terus berkembang di Eropa.

Rincian Artikel

Bagian

Artikel Penelitian

Referensi

Abdussamad, Z. (2021). Metode Penelitian Kualitatif (P. Rapanna, Ed.). CV. Syakir Media Press.

Alang, A. H. (2018). Metodologi Penelitian.

Antara. (2022, December 5). Menlu Finlandia: Ancaman Nuklir Rusia alasan bergabung dengan NATO. Antara News. https://www.antaranews.com/berita/3286339/menlu-finlandia-ancaman-nuklir-rusia-alasan-bergabung-dengan-nato

Arter, D. (2023). From Finlandisation and post-Finlandisation to the end of Finlandisation? Finland’s road to a NATO application. European Security, 32(2), 171–189. https://doi.org/10.1080/09662839.2022.2113062

Bakry, U. S. (2017). Dasar-Dasar Hubungan Internasional. Kencana.

BBC. (2024, March 7). Apa saja sanksi terhadap Rusia dan apa dampaknya? BBC News. https://www.bbc.com/indonesia/articles/c1d1dl4vyk8o

Beck, E. (2018). The Winter War: Its Causes and Effects. Channels, 2(2), 55–65. https://doi.org/10.15385/jch.2018.2.2.4

Berthanila, R. (2022). Upaya Penyelesaian Konflik Rusia-Ukraina Efforts to Settle the Russo-Ukrainian Conflict. Agustus, 7(1), 97–105. https://doi.org/10.22303/pir.7.1.2022.97-105

Brunk, I. W., & Hakimi, M. (2022). Russia, Ukraine, and the Future World Order. American Journal of International Law, 116(4), 687–697. https://doi.org/10.1017/ajil.2022.69

BTI. (2022, March 1). Netflix ei suostu lähettämään venäläistä propagandaa Venäjän vaateista huolimatta. YLE. https://yle.fi/a/3-12338108

Budiardjo, M. (2008). Dasar-dasar Ilmu Politik. Gramedia Pustaka Utama. www.bacaan-indo.blogspot.com

Catalano, C. (2024). Casus Belli: NATO Enlargement to Eastern Europe as a Justification for Russian Aggression to Ukraine. 7(2), 57–74. https://doi.org/10.13135/2611-853X/11421

Clausnitzer, J. (2024, November 12). Media Usage in Finland . Statista . https://www.statista.com/topics/4129/media-usage-in-finland/#topicOverview

CNN. (2022, February 18). Kenapa Rusia Takut Ukraina Gabung ke NATO. CNN. https://www.cnnindonesia.com/internasional/20220217114730-134-760380/kenapa-rusia-takut-ukraina-gabung-ke-nato

CNN. (2024, February 25). 2 Tahun Invasi, Kenapa Perang Rusia Ukraina erlangsung lama? CNN Indonesia. https://www.cnnindonesia.com/internasional/20240225101536-134-1066970/2-tahun-invasi-kenapa-perang-rusia-ukraina-berlangsung-lama

Darmawan, A. Z. P., & Karmilawaty, R. S. (2023). PROPOSAL NUCLEAR NAVAL PROPULSION DARI INDONESIA UNTUK PBB SEBAGAI RESPONS ATAS DINAMIKA KEAMANAN DI INDO-PASIFIK. BHUVANA: Journal of Global Studies, 1(1).

Dbpedia. (2019). About Green League. Dbpedia. https://dbpedia.org/page/Green_League

De Keersmaeker, G. (2017). Polarity, Balance Of Power and International Relations Theory Post-Cold War and the 19th Century Compared. The Palgrave Macmillan.

Eduskunta. (2022a, April 20). Täysistunto 20.4.2022 klo 14. Eduskunta . https://verkkolahetys.eduskunta.fi/fi/taysistunnot/taysistunto-41-2022

Eduskunta. (2022b, May 16). Täysistunto 16.5.2022 klo 10. Eduskunta . https://verkkolahetys.eduskunta.fi/fi/taysistunnot/taysistunto-56-2022?end=598&start=598

Eduskunta. (2025). Finnish Member of Parliament . Eduskunta. https://www.eduskunta.fi/EN/kansanedustajat/Pages/default.aspx

European Commitee of the Regions. (2025). Finland. European Commitee of the Regions. https://portal-cor-europa-eu.translate.goog/divisionpowers/Pages/Finland.aspx?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=id&_x_tr_hl=id&_x_tr_pto

Fearon, J. D. (1998). Domestic politics, foreign policy, and theories of international relations. Annual Review of Political Science, 1, 289–313. https://doi.org/10.1146/annurev.polisci.1.1.289

Finnish Government. (2022). Report on Finland’s Accession to the North Atlantic Treaty Organization.

Finns Party. (2018). Ar¬vo¬maa¬il¬mam¬me – Our Values. Finns Party. https://www.perussuomalaiset.fi/tietoa-meista/arvomaailmamme/

Fittante, D. (2023). Generation-based position taking: Unpacking Finland’s decision to join NATO. Party Politics. https://doi.org/10.1177/13540688231188479

Forsberg, T. (2024). Bottom-up foreign policy? Finland, NATO and public opinion. Scandinavian Political Studies, 47(3), 283–307. https://doi.org/10.1111/1467-9477.12273

Forsberg, T., & Pesu, M. (2016). The “Finlandisation” of Finland: The ideal type, the historical model, and the lessons learnt. Diplomacy and Statecraft, 27(3), 473–495. https://doi.org/10.1080/09592296.2016.1196069

Globsec. (2023). NATO Enlargement The future of the Open-Door Policy.

Hadiwinata, B. S. (2017). Studi dan Teori Hubungan Internasional : Arus Utama, Alternatif, dan Reflektivis. Yayasan Pustaka Obor Indonesia.

Heiskanen, H. (2022, February 4). Yhdysvallat syyttää Venäjän suunnittelevan videota lavastetusta hyökkäyksestä, Venäjä lähti heti vastasyytöksiin. Yle. https://yle.fi/a/3-12301860

Henley, J. (2022, May 15). Finland and Sweden confirm intention to join Nato. The Guardian. https://www.theguardian.com/world/2022/may/15/finland-formally-confirms-intention-to-join-nato-russia

Holmila, A., & Ahonen, P. (2022). The Good, The Bad And The Ugly: The Many Faces of Finlandization and Some Potential Lessons for Ukraine. Zeithistorische Forschungen, 3, 560–577. https://doi.org/10.14765/zzf.dok-2473

Husu, R., & Toivonen, J. (2022, May 2). Pieni Viro on aseistanut Ukrainaa ahkerammin kuin useimmat muut maat – selvitimme, millaista aseapua Ukraina on saanut lännestä. Yle. https://yle.fi/a/3-12424594

Jackson, R., & Sorensen, G. (2013). Introduction to International Relations : Theories and Approaches (5th ed.). Oxford University Press.

Keskusta. (2018). Centre Party’s values. Keskusta. https://keskusta.fi/en/our-politics/our-calling-and-values/

Kokoomus. (2025). Kokoomuksen arvot. Kokoomus. https://www.kokoomus.fi/vaikuta/ohjelmatyo/

Kristillis Demokraatit. (2025). Basic Principles. Kristillis Demokraatit. https://www.kd.fi/en/politics/basic-principles/

Kumparan. (2022, March 8). Melihat Riwayat Ekspansi NATO ke Eropa Timur. Kumparan . https://kumparan.com/kumparannews/melihat-riwayat-ekspansi-nato-ke-eropa-timur-1xdkp5LTrqf/1

Laoli, N. (2024, March 14). Berapa banyak senjata nuklir yang dimiliki Rusia dan siapa yang mengendalikannya? Kontan. https://internasional.kontan.co.id/news/berapa-banyak-senjata-nuklir-yang-dimiliki-rusia-dan-siapa-yang-mengendalikannya

Lokker, N., & Hautala, H. (2023, March 30). Russia Won’t Sit Idly by After Finland and Sweden Join NATO. Center For New American Security. https://www.cnas.org/publications/commentary/russia-wont-sit-idly-by-after-finland-and-sweden-join-nato

Mahmuddin, N., & Burhanuddin, A. (2024). Peran IEA (International Energy Agency) Dalam Mengatasi Krisis Energi Sebagai Dampak Perang Rusia-Ukraina. POLITEIA: Jurnal Ilmu Politik , 16(1), 38–43. https://doi.org/10.26594/register.v6i1.idarticle

Miliušas, V., & Denisenko, V. (2020). Strategic communication of NATO enhanced forward presence battle group in Lithuania by assessment of the parties involved in the process. Lithuanian Annual Strategic Review, 18(1), 67–98. https://doi.org/10.47459/LASR.2020.18.4

NATO. (1949). The North Atlantic Treaty (1949).

NATO. (2020). Secretary General Annual Report 2020.

NATO. (2022, May 18). Finland and Sweden submit applications to join NATO. NATO. https://www.nato.int/cps/en/natohq/news_195468.htm

Noang, E. I. (2022). Jaga Diri di Baltik. Global Political Studies Journal, 6(1).

Nokkala, A. (2022). It Is About Protection. Defence in Finland’s Steps to NATO. Studia Europejskie - Studies in European Affairs, 26(4), 39–72. https://doi.org/10.33067/SE.4.2022.2

Palavenis, D. (2024). NATO enhanced forward presence in the Baltics: The nexus between the host and the framework nation. Security and Defence Quarterly. https://doi.org/10.35467/sdq/193734

Powell, R. (1996). Stability and the Distribution of Power. World Politics, 48(2), 239–267. https://doi.org/10.1353/wp.1996.0006

Pradana, H. A., & Ramadhoan, R. I. (2022). Strategi Konfrontatif NATO Terhadap Rusia di Negara-Negara Baltik dan Polandia. Jurnal Ilmiah Hubungan Internasional Fajar, 1(1).

Pratiwi, A. (2023). Kepentingan Rusia Dalam Pengerahan Operasi Militer ke Ukraina tahun 2022 [Skripsi]. UIN Syarif Hidayatullah.

Puspita, N. Y. (2022). INVASI RUSIA KE UKRAINA JILID II: AGRESI ATAU SELF-DEFENSE? THE RUSSIAN INVASION OF UKRAINE VOLUME II: AGGRESSION OR SELF-DEFENSE? Jurnal Ilmiah Pendidikan Pancasila Dan Kewarganegaraan, 7(3). http://journal2.um.ac.id/index.php/jppk

Quist, C. A. (2019). The Winter War (1939-1940): An Analysis of Soviet Adaptation. United States Marine Corps.

Raunio, T. (2018). Parliament as an arena for politicisation: The Finnish Eduskunta and crisis management operations. British Journal of Politics and International Relations, 20(1), 158–174. https://doi.org/10.1177/1369148117745682

Ripsman, N. M., Taliafero, J. W., & Lobel, S. E. (2016). Neoclassical Realist Theory of International Politics. Oxford University Press.

Roh, W., Kim, J., & Park, D. S. (2024). Reconceptualizing Finlandization: Fear, Autonomy, Economic, and Cultural Dimensions. Korean Journal of International Studies, 22(2), 91–112. https://doi.org/10.14731/kjis.2024.08.22.2.91

Rose, G. (1998). Neoclassical Realism and Theories of Foreign Policy. http://www.jstor.orgURL:http://www.jstor.org/stable/25054068http://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsp

Saeri, M., Jamaan, A., Farhan Surez, M., Gayatri, P., & Inayah Utami, H. (2023). Konflik Rusia-ukraina Tahun 2014-2022. Jurnal Dinamika Global, 8(2).

Saptatia, H. (2025, June 11). Distribusi kekuatan di Kawasan Eropa Timur. (A. Z. Darmawan, Interviewer)

SDP. (2025). SDP in the Parliament. SDP. https://www.sdp.fi/en/learn/sdp-in-the-parliament/

SFP.RKP. (2020). The Swedish People’s Party of Finland. SFP. https://sfp.fi/en/party/about-us/

Steans, J., & Pettiford, L. (2009). Hubungan Internasional : Perspektif dan Tema (E. Adinugraha, Ed.; 1st ed.). Pustaka Belajar.

STT. (2022, April 7). Ukrainassa on sodittu nyt kuusi viikkoa – lue kolme keskeistä uutista illalta ja yöltä. Yle. https://yle.fi/a/3-12394151

Sugiono, M. (2025, June 24). Distribusi Kekuatan di Kawasan Eropa Timur. (A. Z. Darmawan, Interviewer)

Syalim, & Syahrum. (2012). Metodologi Penelitian Kualitatif (Haldir, Ed.). Citapustaka Media.

Tempo. (2023, April 2). Profil Finlandia, Negara Paling Bahagia di Dunia Selama Enam Tahun Berturut-Turut. Tempo. https://www.tempo.co/internasional/profil-finlandia-negara-paling-bahagia-di-dunia-selama-enam-tahun-berturut-turut-202444

Töyrylä, K. (2022a, April 3). Putinin saaminen sotarikoksista oikeuteen näyttää epätodennäköiseltä, mutta sotarikokset eivät vanhene. Yle. https://yle.fi/a/3-12382495

Töyrylä, K. (2022b, May 21). Ihmisoikeustutkijoilta tukea Ukrainan väitteille: Venäjä pakkosiirtää miehitysalueiden siviilejä ja alistaa mielipideseulontoihin. Yle. https://yle.fi/a/3-12444298

UNPAR. (2022, March). Pusat Studi Eropa Unpar Merespon SItuasi Politik Invasi Rusia ke Eropa. Universitas Katolik Parahyangan. https://unpar.ac.id/pusat-studi-eropa-unpar-merespons-situasi-politik-invasi-rusia-ke-ukraina/

Vadén, T., Majava, A., Korhonen, J. M., & Eronen, J. T. (2023). Energy Without Russia The Consequences of the Ukraine war and the EU Sanctions on the Energy Sector in Europe. https://www.fes.de/politik-fuer-europa/

Vasemmisto. (2020). The¬mes and va¬lues. Vasemmisto. https://vasemmisto.fi/themes-and-values/

Walker, N. (2025). Conflict in Ukraine: A timeline (current conflict, 2022-present).

Widayati. (2015). Sistem Parlemen Berdasarkan Konstitusi Indonesia. MMH, 44(4).

Wirachmi, A., & Utami, T. V. (2023, February 24). Timeline Setahun Rusia Invasi Ukraina. Sindo News.

Artikel paling banyak dibaca berdasarkan penulis yang sama